Przegląd popularnych urządzeń do rejestracji i przetwarzania cyfrowego danych

Praktyka stomatologiczna (ortodontyczna) wykorzystująca zaawansowane techniki leczenia i diagnostyki medycznej z samej definicji staje się miejscem wykorzystania najnowszych zdobyczy techniki oferujących rosnący nieustannie potencjał. Stopień użycia dostępnych środków technicznych zależy w dużej mierze od właściwej oceny ich przydatności oraz właściwego wyboru konkretnych urządzeń.

Celem poniższego tekstu jest uporządkowanie i przybliżenie informacji o dostępnych aktualnie środkach technicznych mogących znaleźć zastosowanie w codziennym działaniu.

KOMPUTER

ZASTOSOWANIE tego urządzenia zdaje się nie mieć granic. Podobnie w praktyce lekarskiej może stać się ono centralnym miejscem przygotowywania, wprowadzania, przechowywania i przetwarzania informacji o wszelkich zdarzeniach mających miejsce w gabinecie z danymi prowadzonych przypadków w szczególności. Decydując się na zakup warto zwrócić uwagę na kilka detali. WAŻNE PARAMETRY decydujące o jego wartości użytkowej:

• model przenośny
  raczej do osobistego użytku lekarza; zajmuje mniej miejsca, jest mobilny jednak z reguły trudniejszy do rozbudowy i podatniejszy na przypadkowe uszkodzenia, zagubienia i kradzież. Odsetek ku powanych tego typu komputerów ma z roku na rok tendencję rosnąca i niebawem urządzenia przenośne będą przeważać.

• model stacjonarny
  wymaga sporo miejsca do postawienia ale w zamian oferuje lepsze parametry, większą uniwersalność zastosowań, szybką i tanią rozbudowę, niższą cenę zakupu.

• moc obliczeniowa (w nawiasach parametry zapewniające komfortową pracę z większością dzisiaj spotykanych aplikacji)
  decyduje o niej typ i s zybkość procesora (Pentium IV 2,4 Ghz lub szybszy), rodzaj płyty głównej, wielkość pamięci operacyjnej (512MB lub więcej), rodzaj karty graficznej (koniecznie z tzw. akceleracją - na tym komponencie nie warto oszczędzać; np. Ge-Force 6600), szybkość dysku twardego (ATA133 lub SATA, 7200 rpm). Większość sprzedawanych współcześnie komputerów spełnia założone wymagania, za wyjątkiem może najtańszych zestawów opartych na konstrukcjach typu all-in-one (czyli wszystko w jednym) zawierających niemożliwe do rozbudowy i słabo wydajne komponenty.

• pojemność pamięci stałej (dysku)
  decyduje o ilości danych, które można zgromadzić. Współczesne komputery wyposażane są w dyski o pojemności min 80GB, co jest wielkością dużą, należy jednak pamiętać o zasadzie, że dowolnie duży dysk i tak kiedyś będzie zbyt mały. Dobrze jest rozważyć zakup dodatkowego dysku umieszczanego w wyjmowanej kieszeni do celów zabezpieczania i przenoszenia danych. Uszkodzenia czasem mogą zniweczyć wyniki wielu miesięcy pracy. Wykonywanie kopii zapasowych danych jest czynnością obowiązkową!

• napęd CD
  a najczęściej już DVD. Jego uniwersalność zadecyduje o dostępności do danych, które zamieszczane są na płytach. Jeszcze niedawno standardowy cd-rom był wystarczający; obecnie czytnik obsługujący także standard DVD, albo jeszcze lepiej połączony z nagrywarką (kopie zapasowe i przenoszenie danych) będzie dobrym wyborem.
  Konkretny MODEL komputera warto wybrać wśród ofert markowych. Tzw. „składaki” mogą być dobrym wyborem tylko wtedy, gdy zagwarantowany jest fachowy serwis sprzedawcy.

• modem
  służy do łączenia się z Internetem oraz do wykorzystania komputera jako faksu. Praktycznie dowolny sprzedawany aktualnie model spełni podstawowe funkcje.

• karta sieciowa
  umożliwia korzystanie z sieci lokalnej. Będzie potrzebna tylko wtedy gdy przewidujemy używanie więcej niż jednego komputera. Może także posłużyć do wymiany danych między komputerem stacjonarnym i przenośnym. Obecnie obowiązkowe wyposażenie. Coraz większy wybór umożliwia wybór także rozwiązań bezprzewodowych, oszczędzających pracy przy okablowaniu.

• dołączane oprogramowanie
  kupując komputer należy upewnić się, że cena obejmuje przynajmniej licencjonowany (legalny) system operacyjny - np. Windows XP w przeciwnym razie trzeba go będzie dokupić (wydatek rzędu 500 zł). Oprogramowanie tzw. OEM przeznaczone wyłącznie do zakupu z nowym komputerem jest zdecydowanie tańsze od wersji pełnych (tzw. BOX), a różni się do nich głównie brakiem pudełka i czasem drukowanej instrukcji. Warto skorzystać.

• cena samego komputera zawiera się przeciętnie w przedziale 2,5 – 5 i więcej tys. złotych brutto. W przypadku komputera przenośnego (notebook) przy zachowaniu podobnej funkcjonalności kwota rośnie nawet o 100% i więcej.

MONITOR

Decyduje o czytelności obrazu, możliwości wykorzystania konkretnych typów oprogramowania oraz – co ważne w dużym stopniu o higienie pracy z komputerem. Dobrej jakości monitor jest po prostu niezbędny! ZASTOSOWANIE monitora jest oczywiste, przy czym należy mieć na uwadze funkcje niekonwencjonalne takie jak np. użycie powierzchni ekranu w roli negatosokopu przy ocenie zdjęć rtg. W takim przypadku niezbędna jest idealnie płaska powierzchnia ekranu oraz jego duża jasność. WAŻNE PARAMETRY:

• monitor klasyczny kineskopowy (CRT)
  praktycznie wychodzi już z użycia. Stosowany jest w najtańszych zestawach i nie warto już rozważać jego zakupu.

• monitor ciekłokrystaliczny (LCD)
  najczęściej o przekątnej ekranu 17", idealnie płaski dający stabilny nie męczący wzrok obraz zajmuje niewiele miejsca, jest wygodny w użyciu, można rozważyć zakup modelu z wbudowanym odbiornikiem TV.

• przekątna i rozdzielczość ekranu
  standardowa współcześnie przekątna ekranu klasycznego wynosząca 17" odpowiada praktycznie przekątnej monitora ciekłokrystalicznego 15". Zapewnia to ergonomiczną rozdzielczość 1024x768 punków wystarczającą praktycznie do wszelkich zastosowań.

• częstotliwość odświeżania
  jest znacząca zwłaszcza w przypadku monitorów klasycznych; jej wartość decyduje o stabilności obrazu. Minimalne wartości akceptowalne dla monitorów CRT to 85Hz przy rozdzielczości 800x600 i 75 Hz dla rozdzielczości 1024x768. W przypadku LCD wartości te mogą być niższe. Zbyt niska częstotliwość odświeżania powoduje miganie obrazu i szybkie zmęczenie oczu.

• wyposażenie dodatkowe
  takie jak wbudowane głośniki lub możliwość podłączenia monitora bezpośrednio do magnetowidu lub DVD (gniazda obrazu i fonii typu chinch) podnoszą wartość użytkową sprzętu ale nie koniecznie znajdą zastosowanie w praktyce
  CENY monitorów (LCD) rozpoczynają się od ok. 1000 zł

URZĄDZENIA WSPÓŁPRACUJĄCE Z KOMPUTEREM

Wszelkie urządzenia dołączane do komputera mają duże znaczenie dla komfortu pracy i zakresu możliwych zastosowań. Ich dobra jakość przekłada się wprost na zadowolenie z posiadanego sprzętu.

• klawiatura i myszka
  najbardziej oczywiste elementy wyposażenia i jednocześnie często niedoceniane. Klawiatura i mysz powinny być dostosowane do indywidualnych potrzeb użytkownika. Odpowiedni skok i twardość klawiszy, ergonomiczny kształt i układ oraz niezbędne podkładki pod nadgarstki piszącego jeszcze dość rzadko są przedmiotem tak wnikliwej oceny jak szybkość procesora lub pojemność dysku. Kolejna opcja to użycie klawiatury i myszy bezprzewodowej (łączność radiowa lub podczerwień). Rozwiązanie dla tych, którzy mają niewiele miejsca na biurku i nie boją się czasem zmienić baterii zasilających urządzenia bezprzewodowe. Myszy komputerowe można podzielić na mechaniczne (zawierają ruchomą kulkę odwzorującą ruch) i optyczne – bez elementów ruchomych. Godne polecenia są te drugie z uwagi na większą precyzję i odporność na zanieczyszczenia.

• tablet
  to urządzenie umożliwiające wprowadzanie do komputera grafiki odręcznej (w tym pisma) przy użyciu specjalnego pisaka (stylusa) prowadzonego po podkładce stanowiącej pole robocze. Tablet może być przydatny do wprowadzania obrysów tkanek ze zdjęć lub rysunków do dedykowanych programów. Zastosowanie do analizy klisz ograniczone jest brakiem możliwości ich podświetlenia podczas rysowania w seryjnych urządzeniach.

Ogólnie rzecz biorąc ZASTOSOWANIE wskazujących urządzeń peryferyjnych zależy przede wszystkim od zastosowanego oprogramowania i inwencji użytkownika. WAŻNE PARAMETRY tych urządzeń to:

• ergonomia i dostosowanie do indywidualnych warunków użytkownika

• dokładność wprowadzania danych (rozdzielczość)

• szeroko pojęta wygoda użytkowania

Trudno określić najlepszy MODEL danego urządzenia; mając na względzie powyższe uwagi można polegać na podpowiedzi sprzedawcy. Także i tutaj sprzęt markowy z reguły jest lepszej jakości CENA jest pochodną jakości i skomplikowania sprzętu. Urządzenia standardowe mają koszt pomijalnie mały w stosunku do całego zestaw komputerowego. Koszt zestawu bezprzewodowej klawiatury i myszy to ok 150 – 350 zł, a tabletu 250 – 1500.

DRUKARKA

W użyciu znajdują się trzy typy drukarek, każdy mający inne ZASTOSOWANIE:

• drukarki igłowe
  niska jakość grafiki, jeden kolor, głośna praca, stosunkowo wysoka cena zakupu jednak jest to jedyny typ który umożliwia jednoczesny wydruk kilku kopii (przebitek) oraz jest bardzo ta ni w eksploatacji. Używane są przede wszystkim do wydruków dokumentów księgowych (faktur).

• drukarki atramentowe
  najbardziej obecnie rozpowszechniony typ drukarek oferujący bardzo szeroki zakres funkcji, jakości, cen zakupu i eksploatacji. Nadają się do wszechstronnych zastosowań od wydruków dokumentów po grafikę jakości fotograficznej. Kolor, cicha praca, uniwersalność są podstawą ich sukcesu na rynku.

• drukarki laserowe
  oferują znakomitą jakość wydruków dokumentów tekstowych, niskie koszty eksploatacji kosztem koloru (poza najdroższymi modelami), wyższej ceny zakupu i ograniczeń w wydrukach grafiki (zdjęć). Ich przeznaczeniem są listy, oferty i cenniki drukowane szybko, tanio i o wysokiej jakości.

• urządzenia wielofunkcyjne
  tzw. „kombajny” oferują szeroki zakres funkcji (ksero, faks, skaner, drukarka) w jednym urządzeniu. Zajmują mało miejsca, są łatwe w użyciu. Jednak ten dość drogi zakup wiąże użytkownika ze wszystkimi elementami składowymi i wymiana np. samej drukarki na inną nie będzie możliwa. Tego typu urządzenia oferują: Brother, Canon, HP, Lexmark, Olivetti i Ricoh. Ceny w zakresie od kilkuset do 2 tys. złotych.

WAŻNE PARAMETRY:

• rozdzielczość wyrażana w dpi (ilość drukowanych punktów na cal) 600dpi do dokumentów tekstowych, wyższe wartości przy grafice fotograficznej

• koszt eksploatacji (cena wydruku 1 strony przy średnim stopniu zaczernienia) oraz koszt materiałów barwiących (tusz, toner)

• możliwość uzupełniania tuszu różnych kolorów niezależnie

• szybkość wydruku 1 strony

• alternatywni dostawcy materiałów eksploatacyjnych

Trudno polecić konkretny MODEL drukarki z uwagi na bardzo szybkie zmiany asortymentu. Generalizując: najbardziej uniwersalna będzie drukarka atramentowa ze średniej klasy której CENA wyniesie ok. 500 zł, produkcji jednej z popularnych marek (H-P, Canon, Epson) oferująca elastyczne podejście do wymiany materiałów eksploatacyjnych.

SKANER

Przewidywane ZASTOSOWANIE całkowicie determinuje wybór. Klasa skanerów popularnych oferuje dobrej jakości wyniki prac do wszelkich zastosowań (może za wyjątkiem publikacji profesjonalnych). Standardowy skaner posiada obszar roboczy A-4 do materiałów nieprzezroczystych oraz często tzw. przystawkę do slajdów umożliwiającą skanowanie materiałów przezroczystych o ograniczonych rozmiarach. Parametry pracy (1200 lub 2400 dpi) oraz oferowana głębia kolorów wystarcza do skanowania zdjęć, materiałów prasowych, tekstów i rękopisów. Dołączane oprogramowanie fotoretuszerskie i rozpoznawania tekstu (OCR) w zupełności zaspokaja potrzeby przeciętnego użytkownika. MODEL i CENA Można wybrać jeden z produktów firm: Umax, Plustek, Microtek, HP, Genius, Epson, Canon w przedziale cenowym 200 – 600 zł. Zupełnie inaczej ma się rzecz z urządzeniami umożliwiającymi skanowanie klisz; pantomogramy, cefalogramy do celów archiwizacyjnych oraz analizy diagnostycznej na ekranie komputera. Tego typu urządzeń nie ma zbyt wiele i są o wiele droższe. W dodatku powinny oferować wierniejsze odwzorowanie głębi kolorów (szczegóły w ciemnych i jasnych miejscach kliszy). Cena takich urządzeń przeważnie przekracza 2 tys. Złotych. WAŻNE PARAMETRY:

• rozdzielczość optyczna (nie tzw. interpolowana czyli sztucznie podwyższona) minimum 600 dpi

• sposób podłączenia do komputera – najlepiej złącze USB. Starsze konstrukcje podłączane do portu drukarki są bardzo wolne, a te wykorzystujące złącze SCSI wymagają instalacji w komputerze dodatkowej karty.

• pakiet oprogramowania załączonego do skanera: jego zawartość może stanowić o wyborze konkretnego modelu z pośród porównywalnych parametrycznie i cenowo.

• ewentualna możliwość skanowania materiałów przezroczystych.

KAMERY

Do dyspozycji mamy kilka rodzajów kamer współpracujących z komputerem. KAMERA INTERNETOWA – najprostszy rodzaj urządzenia rejestrujący obrazy nieruchome i sekwencje filmowe w niskiej rozdzielczości (640x480) na dysku komputera, umożliwiająca też wideokonferencje przez Internet. Cena na poziomie kilkuset złotych, z reguły załączone jest oprogramowanie do podstawowych zastosowań. KAMERA WEWNĄTRZUSTNA – często wyposażenie unitu, czasem dostępna jako niezależny system wizyjny. Umożliwia rejestrację i przekazanie na dołączony monitor oraz rejestrację na dysku komputera wyraźnych, powiększonych obrazów pola operacyjnego. Cena na poziomie kilku tysięcy złotych zależna od modelu. KAMERA CYFROWA (miniDV). Standard zapisu pozwalający na uzyskanie znakomitej jakości materiału filmowego, a w wielu modelach kamer także zdjęć cyfrowych. Zapis obrazu ruchomego w celach diagnostycznych (np. funkcje SSŻ) i archiwizacyjnych nigdy dotąd nie był tak prosty. Urządzenia marek: Sony, Panasonic, Samsung i innych kosztują od ok. 2 tys. zł, są powszechnie dostępne. Warto rozważyć ich zastosowanie w praktyce.

OPROGRAMOWANIE

W każdym komputerze niezbędny jest system operacyjny (najczęściej popularny Windows). Z praktycznego punku widzenia system operacyjny powinien być dostosowany do przewidzianego do użycia oprogramowania. Obecnie nowe komputery sprzedawane są praktycznie wyłącznie z jedną z wersji Windows XP. Starsze „okienka” (95, 98, 2000, Me) mogą nie zawierać istotnych dla nowych aplikacji komponentów, choć przeważnie istnieją „łatki” uzupełniające te luki. Coraz częściej stosowany jest bezpłatny system operacyjny Linux do którego dostępne jest wiele programów, przeważnie dostępnych także bez dodatkowych opłat. Programy użytkowe można podzielić z uwagi na zastosowanie na:

• typowe aplikacje biurowe
  klasyczny przykład –podstawowy pakiet MS Office składa się z aplikacji do pisania (Word), arkusza kalkulacyjnego (Excel), aplikacji do tworzenia prezentacji (PowerPoint) oraz oprogramowania pocztowego (Outlook). Warto wiedzieć, że ten drogi, kosztujący do 2 tys. w zależności od wersji pakiet można zastąpić innymi, zgodnymi z nim i w dodatku bardzo tanimi lub wręcz darmowymi aplikacjami (Open Office). Podobnie zresztą jest z innymi powszechnie stosowanymi typami oprogramowania.

• oprogramowanie specjalistyczne
  dedykowane wąskiemu kręgowi odbiorców, przeważnie bardzo drogie, oferowane przez wąsko specjalizowanych dostawców. Decydując się na taki zakup należy bardzo dokładnie sprawdzić co otrzyma się za swoje pieniądze. Pomocą może być wersja demonstracyjna, ale nic nie zastąpi rozmowy i prezentacji przeprowadzonej przez kompetentnego fachowca. Lekarza ortodontę z pewnością zainteresują programy automatyzujące analizy cefalometryczne i analizy modeli, programy do zarządzania danymi przypadków (w tym fotografiami cyfrowymi), do rejestrowania przebiegu wizyt, śledzenia postępów leczenia, a także aplikacje typu reception desk organizujące czas fotela (wizyt) oraz ułatwiające rozliczenia finansowe. Bardziej zaawansowane aplikacje wspomagające planowanie leczenia, prezentacje możliwości leczniczych dla pacjentów raczej nie są reprezentowane na krajowym rynku zbyt licznie. Są kosztowne (rzędu 10 i więcej tys. zł) oraz wyłącznie w języku angielskim. Wykorzystanie bardzo zaawansowanych aplikacji musi iść w parze z doświadczeniem w używaniu sprzętu komputerowego w przeciwnym razie może okazać się przysłowiową kulą u nogi zamiast pomocą. W przypadku prac o charakterze naukowym (statystycznym) wsparcie w postaci oprogramowania może okazać się niezbędne.

WAŻNE PARAMETRY:

• zakres merytoryczny programu; jaka część wymagań jest realizowana,

• ograniczenia techniczne, użytkowe, prawne itp,

• wymagania sprzętowe,

• perspektywy rozwoju produktu,

• możliwość dostosowania do indywidualnych potrzeb,

• gwarancja serwisu, element często decydujący o decyzji zakupu,

• dostosowanie ceny do możliwości programu,

• współpraca (kompatybilność) z innymi produktami,

• wersja językowa.

APARAT CYFROWY

Jeszcze kilka lat temu aparaty cyfrowe kojarzone były wyłącznie z marnej jakości obrazem i astronomicznymi cenami. To już przeszłość. Obecnie aparaty aklsyczne mają szybko toopniejące grono użytkowników. Przeciętny aparat o zapisie cyfrowym oferuje już jakość umożliwiającą wykonanie bardzo dobrej odbitki w najpopularniejszych formatach 9x13, 10x15cm i większym. Przewaga fotografii cyfrowej nad klasyczną uwidacznia się szczególnie w łatwość użycia i ekonomii. ZASTOSOWANIE:

• przeglądanie na ekranie monitora,

• przekształcanie przy pomocy odpowiedniego oprogramowania (kadrowanie, obroty, korekta kolorów, jasności, kontrastu itd.),

• wydruk na drukarce przyłączonej do komputera (wymaga zastosowania specjalnego typu papieru i nie jest rozw iązaniem zbyt ekonomicznym),

• wykonanie klasycznych odbitek w laboratorium fotograficznym,

• użycie w elektronicznych prezentacjach,

• przesyłanie przez Internet,

• tworzenie elektronicznych albumów.

Większość aktualnie sprzedawanych urządzeń tego typu ma także możliwość rejestrowania sekwencji filmowych, często z dźwiękiem możliwych do obejrzenia przy pomocy komputera. Można wspomnieć o możliwości fotografowania (a więc i łatwego przeniesienia do komputera) dokumentów pisanych oraz klisz rtg podświetlonych negatoskopem. WAŻNE PARAMETRY:

• rozdzielczość zapisywanych zdjęć
  Najczęściej producenci podają liczbę punków matrycy w milionach pikseli. Piksel jest najmniejszą częścią rejestrowanego obrazu – punktem o określonym kolorze. Jakość obrazu w dużej mierze zależy od ilości punktów z jakich się on składa. Typowy dzisiaj aparat cyfrowy oferuje matrycę o wielkości 3 lub więcej milionów pikseli, co daje obraz o „rozmiarze” rzędu 2000x1500 punktów. Taka rozdzielczość jest zupełnie wystarczająca.

• tzw. zoom (czyli zmiana ogniskowej obiektywu) oraz tryb makro
  Jest to istotny parametr mogący zadecydować o użyteczności zakupu. Możliwość zmiany ogniskowej decyduje o swobodnym komponowaniu kadru w danych warunkach odległości od fotografowanego obiektu. Istotna jest możliwość zmiany ogniskowej optycznej. Zoom tzw. cyfrowy jest jedynie sztucznym powiększeniem wycinka kadru i jego stosowanie z reguły znacznie pogarsza jakość zdjęcia. Praktycznie zoom optyczny 3x jest wystarczający. Tryb makro jest konieczny dla wykonywania ostrych zdjęć z niewielkiego dystansu (poniżej 0,5 m), co może okazać się niezbędne.

• możliwość ustawień manualnych ekspozycji w tym: wyłączenia wbudowanej lampy błyskowej, korekcja ekspozycji, preselekcja przysłony itd.

• zasilanie z akumulatorów wielokrotnego użycia oraz zasilacza sieciowego

• możliwość podłączenia zewnętrznej lampy błyskowej

WSKAZÓWKA: Przewidując zastosowanie aparatu do rejestracji zdjęć twarzy pacjentów w gabinecie należy zaopatrzyć się w statyw oraz rozważyć zastosowanie specjalnie przygotowanego oświetlenia sztucznego dla uzyskania powtarzalnych wyników. Automatyka aparatu powinna w takim przypadku zostać zastąpiona ustawieniom ręcznym wypraktykowanym doświadczanie. Używanie wbudowanej lampy błyskowej i automatyki aparatu jest możliwe, jednak w zmiennych warunkach oświetlenia (różne pory dnia i pogoda) nie zawsze uda się osiągnąć satysfakcjonujący rezultat.

Zdjęcia wewnątrzustne wymagają zastosowania specjalnych lusterek (szklanych lub polerowanych metalowych) oraz – o ile to możliwe – specjalnej lampy błyskowej do zdjęć wewnątrzustnych, (ringflash). W przypadku jego braku (większość modeli aparatów nie posiada takich akcesoriów opcjonalnie) należy ustawiać możliwie bezcieniowe oświetlenie dostępnymi środkami.

Wybór konkretnego modelu nie jest łatwy: dziesiątki aparatów mają podobne parametry użytkowe. Wiodące marki to:, Nikon, Canon, Olympus, Sony, Kodak, HP. CENA zależnie od modelu waha się od kilkuset złotych do kilku tys.

NOWE URZĄDZENIA ŁĄCZNOŚCI CYFROWEJ

Dysponujemy obecnie całą gamą urządzeń mogących usprawnić łączność z pacjentami, laboratorium itd. Telefony stacjonarne, komórkowe, faksy, łączność przez pocztę elektroniczną; to wszystko jest już standardem. Gwałtownie rozwija się natomiast rynek nowego typu urządzeń, tzw. palmofonów. Jest to połączenie telefonu komórkowego z przenośnym komputerem (palmtopem). Łączy zalety wielu urządzeń i pracuje w pełni bezprzewodowo. Oprócz normalnych funkcji telefonu komórkowego pozwala na odebranie poczty elektronicznej lub faksu, surfowanie po Internecie, odczytywanie i edycję dokumentów (np. word, excel, powerpoint), wykonywanie zdjęć wbudowanym aparatem cyfrowym, prowadzenie terminarza i wiele innych. Wszystkie zapisane informacje można łatwo zsynchronizować z komputerem stacjonarnym lub laptopem. Palmofony posiadają system operacyjny (np. Windows Mobile) co pozwala na uruchamianie na nich specjalnie przygotowanych programów. Interesującą funkcją dla kierowców może być łatwa rozbudowa o funkcję nawigacji satelitarnej. Palmofony kosztują od ok. 1 tys. zł wzwyż. Znajdują się w ofertach min. sieci telefonii komórkowych.

PODSUMOWANIE

Podczas wyboru elektronicznego sprzętu do praktyki należy warto pamiętać o kilku ogólnych zasadach ułatwiających jego dobór:

• sprzęt kupuje się na pewien określony czas użytkowania; chociaż już po kilku miesiącach pojawi się wiele nowych, ulepszonych modeli,

• zakup najnowszych modeli nie jest ekonomiczny, zwykle krótko po wprowadzeniu na rynek zaczynają szybko tanieć, a ich przewaga nad nieco starszą konstrukcją jest niewspółmiernie mała do różnicy w cenie,

• sprzęt markowy mimo że droższy często oferuje lepszą jakość, lepszy serwis i dłuższy czas użytkowania,

• nie warto zaopatrywać się w sprzęt „na zapas” – to nie jest dobra inwestycja,

• ceny są w miarę stałe w czasie; zmienia się najczęściej wartość użytkowa sprzętu. Za te same pieniądze otrzymujemy coraz więcej,

• bezpieczniej jest kupować urządzenia pracujące w rozpowszechnionym standardzie i używające łatwo dostępnych materiałów eksploatacyjnych,

• po zakupie nowej „zabawki” trzeba przeznaczyć nieco czasu na jej poznanie i naukę efektywnego używania,

• urządzenia powinny być pomocą, a nie obciążeniem w pracy; zakres wprowadzania elektronizacji powinien być dostosowany do indywidualnych potrzeb i możliwości użytkownika,

• warto mieć kogoś, kto pomoże w problemach technicznych i sytuacjach awaryjnych.

mgr inż. Tomasz Janikowski (Ortolab Sp. z o.o. Częstochowa)

mgr inż. Tomasz Stefańczyk (Polorto Sp. z o.o. Częstochowa)

dr n. med. lek stom. mgr inż. Marek Pużyński (Praktyka Stomatologiczna Wrocław)