logowanie klienta
Codzienna praktyka kliniczna prowadzi do podejmowania coraz to nowych wyzwań związanych z ogromną różnorodnością specyficznych potrzeb leczniczych dla poszczególnych przypadków. Tak zwane „custmized appliances” – aparaty indywidualizowane już w fazie projektowania i produkcji dla potrzeb indywidualnego pacjenta są wyraźnym trendem w leczeniu ortodontycznym. Postęp techniczny wychodząc naprzeciw tym wyzwaniom oferuje w tej chwili mniej lub bardziej typowe rozwiązania nakierowane na rozwiązywanie poszczególnych problemów. Sięganie w procesie leczniczym po istniejące, nie koniecznie szeroko stosowane (co mogło by być przedmiotem osobnej dyskusji), ale znane rozwiązania może w znacznym stopniu uprościć postępowanie w wielu przypadkach.
Technika płytek termoformowalnych kojarzona jest przede wszystkim z wykonywaniem szyn do wybielania zębów. Prawdziwy jej potencjał tkwi jednak gdzie indziej. Słowem kluczowym jest tu oczywiście estetyka. Z estetyką będzie związanych wiele aspektów wykorzystania tej technologii. Jednak estetyka jest jedynie pozytywnym efektem ubocznym zastosowania materiałów przezroczystych lub prawie przezroczystych, z więc postrzeganych jako niewidoczne w ustach pacjenta.
Podstawą tej technologii jest bardzo precyzyjne (zależy to przede wszystkim od rodzaju maszyny ciśnieniowej) odwzorowanie powierzchni klinicznej za pomocą płytek termoformowalnych. Różnorodność własności materiału (grubość, twardość, kolor, skład chemiczny) determinują wielorakość zastosowań.
Klasyczne zastosowanie techniki termoformowania to produkcja szyn wybielających. Tanie i łatwe w przygotowaniu zestawy pozwalają na swobodne sterowanie wyborem poszczególnych zębów lub nawet ich części do kontaktu z żelem / pastą wybielającą. Zwykle stosowany jest półprzezroczysty materiał, stosunkowo sztywny gwarantujący dokładne dopasowanie szyny po założeniu. Odporność mechaniczna jest wystarczająca do kilkukrotnego używania.
Przykładem takich aparatów możliwych do wykonania tą techniką są ochraniacze na zęby. Zbudowane z grubego (3-5 mm) elastycznego materiału obejmują z reguły łuk górny. Odbity na powierzchni okluzyjnej kształt zębów przeciwstawnych skutecznie mocuje obydwa łuki po zagryzieniu. Estetyka, indywidualne precyzyjne dopasowanie i wytrzymałość mogą prowadzić do przewagi takiego rozwiązania nad ochraniaczami jednorazowymi i formowanymi wstępnie jako gotowy produkt „z półki”. Mogą być one stosowane także w trakcie leczenia aparatem stałym; w takim przypadku ochraniacz wykonuje się na podstawie wycisku już z założonymi zamkami. Mieszcząca aparat stały przestrzeń jest blokowana podczas wykonania szyny ochronnej w laboratorium.
Przy zastosowaniu twardych i odpornych mechanicznie materiałów mogą być wykonywane dowolnego typu płytki wyjmowalne takie jak np. płytka schwarza, zaopatrzone w klamry, śruby, łuki. Są to praktycznie zamienniki klasycznych aparatów akrylowych wykonywanych tradycyjnie. Porównując takie aparaty z tymi wykonanymi klasycznie z reguły wymienia się następujące zalety:
płytka jest bardziej wytrzymała (jednorodna) niż tej samej grubości akryl, ma stałą grubość na całej powierzchni
można zastosować bardzo estetyczne wzory płytek
możliwość naprawy / łączenia elementów płytek specjalnym akrylem
aparaty wykonuje się szybciej; min. nie wymagają polerowania
Obok zalet mogą mieć jedną wadę: w specyficznych warunkach taniego dostępu do usług technika (jak to ciągle ma miejsce w Polsce) są droższe w wykonaniu z powodu wyższej ceny samego materiału. Cena ta rośnie szczególnie w przypadku bardziej atrakcyjnych wzorów (chociaż z drugiej strony takich wzorów nie można w ogóle wykonać typową technologią).
Drugą grupę aparatów wykonywanych tą metodą stanowią pozycjonery. Jest to alternatywa dla opisywanych w literaturze metod bezpośrednich, niezbyt popularnych w Polsce ze względu na wysoką ceną samego materiału i dużą czasochłonność. Szybkość wykonania poszczególnych szyn, łatwość łączenia i regulowania podniesienia zgryzu oraz wygoda dla pacjenta wynikająca z odpowiednio dobranego typu materiału stanowią główne zalety takich pozycjonerów.
Obok dublowania rozwiązań osiągalnych metodami klasycznymi technika płytek termoformowalnych oferuje także całkiem nowe techniki leczenia. Przykładem może być korygowanie niewielkich wad ortodontycznych bez użycia aparatu stałego lub wyjmowalnego.
Propagowana przez amerykańskie laboratorium Allesee Orthodontic Appliance Pro Lab technika „Red, White, and Blue” opiera się właśnie na technologii płytek termoformowalnych i polega na używaniu serii 3 retainerów oznaczonych kolorowymi kropkami (stąd nazwa: czerwony, biały i niebieski). Szyny wykonywane są na modelach set-up’owych odpowiadających trzem kolejnym fazom leczenia – przemieszczania zębów. Po osiągnięciu pierwszego etapu podczas noszenia retainera z czerwoną kropeczką pacjent zaczyna nosić drugi, potem trzeci – końcowy z kropeczką niebieską. Sama nazwa i kolory oznaczeń jedynie przypominają o kolejności i identyfikują szyny. Zasada działania takiego zestawu jest prosta, technika łatwo dostępna a korzyści łatwe do wyliczenia:
idealne do leczenia niewielkich stłoczeń lub diastem w odcinku przednim
płynne przejście z leczenia końcowego do retencji
przewidywalne rezultaty działania
rozwiązanie dla niektórych pacjentów którzy nie chcą nosić zamków lub w inny sposób nie zdecydowali by się na leczenie
pełna estetyka (przezroczyste szyny są mało widoczne w ustach)
niski koszt
nowa opcja leczenia do zaoferowania pacjentowi
Okres po leczeniu często determinuje efekt leczenia. Technika płytek termoformowalnych pozwalając na precyzyjne odwzorowanie kształtu łuku umożliwia – przy zastosowaniu odpowiednich materiałów bardzo skuteczne utrzymanie wyników leczenia. Najprostszymi retainerami będą jednowarstwowe szyny wykonane z twardego i odpornego mechanicznie materiału. Przezroczystość szyny czyni ją szczególnie atrakcyjną w stosowaniu dla osób poszukujących rozwiązań estetycznych.
Bardzo ciekawym rozwiązaniem jest aparat o nazwie retainer Osamu, który może łączyć kilka bardzo cennych zalet. Wykonywany jest z dwóch warstw. Wewnątrz miękka płytka, dość gruba (ok.1,5 mm), obejmująca korony zębów z usuniętą częścią na powierzchniach nagryzowych. Na zewnątrz cienka sztywna i bardzo odporna mechanicznie warstwa obejmująca cały zakres aparatu. Taka budowa gwarantuje komfort dla pacjenta (miękka warstwa wewnątrz), trwałość, minimalne podniesienie zgryzu (cienka warstwa materiału na powierzchniach żujących) i estetykę (materiał półprzezroczysty). Elastyczność warstwy wewnętrznej pozwala także na niewielkie korekty położenia zębów (aparat wykonywany jest na modelu set-up’owym). Dwie zblokowane szyny można zastosować też zamiast klasycznej konstrukcji pozycjonera – są bardziej estetyczne i wygodniejsze dla pacjenta (mniej materiału w ustach, wykonane otwory ułatwiające oddychanie).
Technika płytek termoformowalnych jest jak widać wdzięcznym instrumentem do wykonywania różnego rodzaju prac pomocnych w leczeniu ortodontycznym. W ramach współpracy lekarz - laboratorium praktycznych rozwiązań może pojawić się oczywiści więcej. Płytki termoformowalne wymagają jednak jednej podstawowej rzeczy – wysokiej kultury technicznej w wykonawstwie. Dają za to sporo opcji i zupełnie nowych, indywidualizowanych rozwiązań.
mgr inż. Tomasz Janikowski (Ortolab Sp. z o.o. Częstochowa)
mgr inż. Tomasz Stefańczyk (Polorto Sp. z o.o. Częstochowa)
Konsultacja naukowa: dr n. med. Janusz Myrda
